“onze horizon voorbij…” (2018)
De horizon is te duiden als de grens van onze menselijke vanzelfsprekendheden, als omgrenzing van onze veilige wereld. Durven we achter de horizon te kijken? Leven is toch méér, weidser, groter dan onze zekerheden of wat wij weten of voor waar houden? Het ongewisse bepaalt ons! Wat betekent dit voor mensen van deze tijd?
Woensdag 10 januari: "Een pelgrimage naar het hart van religie" -- Frits de Lange
Heilige Onrust
Oude geloofszekerheden verdampen; veel mensen kunnen weinig meer met de traditionele geloofsleer. Maar de behoefte aan spirituele verdieping en geloofsvernieuwing leeft enorm. Voor de ‘pelgrim 2.0’ telt niet de kerkelijke leer, maar de spirituele en fysieke ervaring van de reis zelf.
Ze voelen zich door iets of iemand (is dat ‘God’?) geroepen om op pad te gaan. “Voor mij is de kern van geloof dat je de moed hebt om elke morgen opnieuw uit bed te stappen, te verlangen naar beter, voller, rechtvaardiger leven, en de hoop niet op te geven dat het er ooit van komt”. In het spoor van de moderne pelgrim probeert Frits de Lange tot het hart van de joods-christelijke traditie door te dringen.
Aanvullingen naar aanleiding van de lezing: Walk of Wisdom en De weg naar Santiago
Frits de Lange is hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen.
Donderdag 25 januari: "Goeie genade! God als het onvoorwaardelijke" -- Peter Nissen
Hopeloos Hoopvol Van de boeken van de theoloog en filosoof John D. Caputo is ‘Hopeloos hoopvol’ het meest persoonlijke. Hij vertelt daarin hoe hij begon als theoloog en carrière maakte als filosoof, maar dat vragen rond religie toch steeds zijn pad bleven kruisen. Maar spreken over God in de klassieke beelden lukt hem niet meer. Het spreken over God moet van (de oude beelden van) God bevrijd worden, religie moet van religie ontdaan worden. Dan komt er ruimte voor het spreken over ervaringen van het onvoorwaardelijke, ervaringen die zich 'zomaar, zonder waarom' aan ons voordoen. Middeleeuwse mystici als Meister Eckhart helpen ons om taal te vinden voor die ervaringen. Het is de taal van de genade.
Peter Nissen is hoogleraar Spiritualiteitsstudies aan de Radboud Universiteit Nijmegen en remonstrants predikant in Oosterbeek.
Donderdag 8 februari: "De reis naar binnen opent ongekende verten" -- Roeland Busschers
Meister Eckhart
In het werk van Meister Eckhart (1260-1327) leren we een religieuze mystieke denker kennen die zoekt naar nieuwe wegen. Alsof hij voorbij de eigen horizon iets nieuws heeft geproefd!? Eckhart worstelt met de taal (’terwijl ik uitstroomde, bleef ik binnen’), met zijn eigen religieuze kennen (‘ik vraag God dat Hij mij God kwijt doet raken’), aangezien hij stelt dat ergens in de menselijke ziel God én mens één zijn. Een eenheid ‘als een kus van God’, die hij omschrijft als ‘verborgen donker’, ’ondoorgrondelijke zee’, ‘in de wijdte’. Duidelijk én onduidelijk inéén!
Meer informatie is te vinden op de website van het Meister Eckhart Gesellschaft.
Het werk van Meister Eckhart: Hier downloaden.
Roeland Busschers is predikant in Assen-Vredenoord (PKN). Zijn specialisme is de Joodse traditie. Zijn recente studieverlof (2017) was gewijd aan Eckhart.
Donderdag 22 februari: "Een weg van omvorming" -- Kick Bras
Oog in Oog De weg van de mens voert hem voorbij de horizon van het eigen ego en vormt haar om tot mens in verbinding met de goddelijke bron en bestemming. Trouw aan de aarde, maar daarom uitziend naar een aarde vernieuwd en gezuiverd. In de mystieke traditie is deze weg in woorden en beelden verkend, in symbolen die mensen onderweg richting geven. In deze bijeenkomst onderzoeken we een aantal van deze beelden en mystieke teksten.
Metaforen voor deze weg als de ladder, het labyrint, de spiraal, de berg komen ter sprake en beelden voor wat de mystici noemden de weg van de zuivering, van de verlichting en van de vereniging. Tenslotte de vraag: biedt de mystiek ook nog een begaanbare weg in de 21ste eeuw?
Kick Bras is emeritus predikant, voormalig docent spiritualiteit aan de Theologische Universiteit (Kampen), onderzoeker aan het Titus Brandsma Instituut. Hij schreef o.a. het boek ‘Oog in Oog’. Christelijke mystiek in woord en beeld.
Woensdag 7 maart: "Een pijl die lacht om zijn doel" -- Marjoleine de Vos
Uitzicht genoeg Mensen kijken naar de horizon. Ook metaforisch, en wat betekent dat? Zien we daar het einde- zoals de dichter J.C.Bloem schreef ‘Elk zijn is tot niet-zijn geschapen’? Vast wel.
Maar niet alleen. Aan of voorbij de horizon ligt de plek waar we heen willen, het onbekende of juist de uiteindelijke thuiskomst. ‘en dan is daar/De stuurse stuurman van de tijd’ schreef Robert Anker. In poëzie wordt veel gereisd en altijd voel je daarbij zoiets als ‘de levensreis’. Dichters hebben ook geen antwoorden, maar hun gedichten hebben die soms wel, al zijn die antwoorden meer uitgespaard dan uitgesproken.
Marjoleine de Vos is neerlandica en als redacteur verbonden aan NRC Handelsblad. Zij publiceerde ook vier dichtbundels, o.a. ‘Uitzicht genoeg’.
Donderdag 22 maart: "De horizon bij Caspar David Friedrich" -- Ruud Schenk
Caspar David Friedrich Van alle schilders in de tentoonstelling ‘De Romantiek in het Noorden; van Friedrich tot Turner’ (Groninger Museum, t/m 6 mei 2018) heeft Caspar David Friedrich zich het meest diepgaand met religie beziggehouden. Eén van zijn eerste schilderijen was in 1809 aanleiding tot een controverse: kan een landschapsschilderij (weliswaar met een crucifix erin afgebeeld) dienen als altaarstuk? Friedrich combineerde zorgvuldige waarneming van de natuur met thema’s als vergankelijkheid en verlossing. Soms was hij uitgesproken over zijn bedoelingen, maar ook hij liet ruimte aan de beschouwer en was daarmee een voorloper van de moderne kunst.
Ruud Schenk is kunsthistoricus en conservator moderne kunst bij het Groninger Museum.